واسکازین چیست ؟ زمان تعویض روغن گیربکس و نشانه های نشتی آن
کمتر دارنده خودرویی از زمان تعوض روغن موتور آگاهی ندارد و در بسیاری از موارد افراد تصور این را دارند که تنها روغن موتور خودرو نیاز به بررسی و تعویض دارد، در خودروها سیالات مهمی به غیر از روغن موتور وجود دارد از جمله اين سيالات كاربردي مي‌توان به روغن هيدروليك، روغن گيربكس يا واسكازين و روغن ترمز اشاره كرد. آيا تعويض روغن گيربكس در نرمي و بي‌صدا كاركردن گيربكس موثر است؟ چگونه مي‌توان دريافت كه اين سيالات خواص فيزيكي و شيميایي خود را از دست داده و يا اصطلاحا فاسد شده‌اند؟
روغن گیربکس چیست ؟
یکی از روغن‌هایی که در خودرو مصرف می‌شود، روغن دنده یا واسکازین است. واسکازین کلمه روسی روغن دنده (Gear oil) است. این روغن‌ها در گیربکس و دیفرانسیل خودرو مورد استفاده قرار گرفته و با روغن موتور فرق دارند. روغن دنده دارای مواد افزودنی مخصوصی است که از چرخ‌دنده‌ها و متعلقات آن‌ها در برابر فشار وارده محافظت می‌کند. روغن دنده مخصوص دیفرانسیل چون در شرایط سخت‌تری کار می‌کند، اغلب از روغن دنده گیربکس قوی‌تر مي‌باشد. این روغن‌ها نیز مانند روغن موتور بر اساس سطح کیفیت (API) و ویسکوزیته (گرانروی SAE) طبقه‌بندی می‌شوند. این روان‌ساز دارای گرانروی ناچیز (حتی در دماهای پایین) بوده و با فلزات موجود در جعبه دنده (فولاد و آلیاژهای مس) سازگاری کافی دارد.
واسکازین نیز مانند ساير روغن‌ها نیاز به تعویض دارد که تعویض به‌موقع آن باعث روان کارکردن گیربکس، افزايش عمر مفيد قطعات، كاهش درجه حرارت گيربكس، كاهش سر و صدا و در نهايت بهبود عملكرد آن می‌شود؛ کیلومتر تعویض آن هم بستگی به نوع روغن و گیربکس خودرو و شرایط مختلف آب و هوايي و کارکرد آن دارد. معمولا هم‌زمان با تعویض دیسک و صفحه كلاچ، واسکازین نيز تعويض مي شود. با فرض متوسط عمر سيستم كلاچ خودرو با در نظر گرفتن تركيبي از رانندگي در داخل شهر و جاده حدود 100 هزار كيلومتر كاركرد باشد، پس در هر بار تعويض ديسك و صفحه كلاچ كه با باز شدن كامل گيربكس همراه است، اين سيال نيز تعويض مي‌شود.
اين موضوع در مورد خودرو‌هاي داراي گيربكس اتوماتيك كاملا متفاوت است. عملکرد این نوع گیربکس‌ها هیدرومکانیکی بوده و با استفاده از فشار روغن و تنظیم مقدار فشار آن، نیروی لازم را از موتور به چرخ‌ها منتقل می‌کند. تعویض دنده‌ها از طریق تغییر مسیر و کنترل فشار جریان روغن در گیربکس توسط شیرهای الکترونیکی (شیر برقی) انجام می‌شود. تمامی این اعمال و کنترل قسمت‌های مختلف توسط نرم‌افزاری که بر روی واحد الکترونیکی گیربکس (EGS) نصب است انجام می‌گیرد.
روغن گیربکس در اثر ورود ذرات گرد و غبار از منافذي كه روغن از آن‌ها به بيرون نشت مي‌کند و همچنين کارکردن طولانی‌مدت روغن در دمای بالا به سرعت دچار استهلاک شده و سبب از بین رفتن خاصیت اولیه آن می‌شود. لذا بررسی و چک کردن آن همانند روغن موتور لازم و واجب است تاز آسیب های بیشتر جلوگیری شود.
نشانه ها و علائم تعویض و نشتی روغن گیربکس
رنگ مایع نشتی را بررسی کنید. روغن گیربکس در حالت عادی قرمز رنگ است، اما اگر زمان تعویض آن فرا رسیده باشد ممکن است به رنگ قهوه‌ای درآید. همچنین توجه داشته باشید که دیگر مایعات خودرو نظیر ضد یخ و مایع برف پاک کن نیز قرمز رنگ هستند، اما به وسیله بو و درجه غلظت این مواد، می‌توان بین آن‌ها و روغن گیربکس تمایز قائل شد.
در مرحله دوم لازم است که بو و غلظت مایع نشتی را مورد بررسی قرار دهید. روغن گیربکس یک مایع صاف و یکدست است که وقتی آن را لمس کنید روغنی و چرب به نظر می‌رسد و ازین جهت به روغن موتور و روغن ترمز شباهت زیادی دارد و معمولا بویی شبیه به نفت دارد. اما اگر روغن گیربکس نیاز به تعویض داشته باشد بویی شبیه به روغن سوخته خواهد داشت. نکته دیگری که باید بررسی کنید محلی است که مایع از آن نشت کرده است. روغن گیربکس معمولا از قسمت جلو و یا وسط ماشین نشت می‌کند. در واقع اگر در جایی که خودرویتان را نگه داشته‌اید مقدار زیادی مایع قرمز رنگ را درست در پایین قسمت جلو یا وسط ماشین خود دیدید به احتمال زیاد ماشین شما مشکل نشت روغن گیربکس دارد.
نکته بعدی لزوم توجهی همیشگی به نشانه ها و علایم خودرویتان است. مثلا اگر عملکرد ضعیف و کند گیربکس، احتمالا به سبب سطح پایین روغن گیربکس خودرو است که معمولا از نشتی نشات می‌گیرد. اگر گیربکس خودرو اصلا شروع به کار نمی‌کند، احتمالا روغن گیربکس تمام شده و این امر نیز ممکن است به دلیل نشتی باشد. به یاد داشته باشید که با بررسی و تعمیر و نگهداری مداوم می‌توان از نشت روغن گیربکس جلوگیری نمود، البته بسته به میزان استفاده شما از اتومبیل، روغن گیربکس معمولا هر دوسال یا هر ۳۰۰۰۰ مایل (۵۰۰۰۰ کیلومتر) باید تعویض شود.
برای جلوگیری از هزینه های زیاد که گاها با برخی از چکاپ های ساده قابل جلوگیری هستند از پرداخت هزینه های اضافی جلوگیری نمائید.