راننده‌ها می‌دانند که انتخاب یک ضد یخ مناسب مانند انتخاب روغن موتور باکیفیت، برای خودرو اهمیت بسیار زیادی دارد. در واقع، انتخاب یک ضد یخ خوب باعث افزایش عمر موتور و سیستم خنک‌کننده خودرو می‌شود.
موضوع مطلب ما درمورد این است که باید از چه نوع ضد یخی استفاده کرد، کی آن را تعویض کرد و توجه‌نکردن به آن ممکن است باعث چه اتفاقاتی در خودرو شود. در این مطلب نگاهی به کاربرد ضد یخ و انواع آن هم می‌اندازیم.
ضد یخ یک مایع خنک‌کننده است که از «مونو اتیلن گلیکول» یا «پروپیلن گلیکول» به‌اضافه مواد افزودنی دیگر تشکیل شده است. وجود ضد یخ برای دوام موتور و سیستم خنک‌کننده ضروری است. بخشی از انرژی ناشی از سوختن بنزین در موتور خودرو تبدیل به انرژی حرکتی می‌شود. بخش دیگر آن به گرما تبدیل می‌شود؛ گرمایی که مقداری از آن از طریق اگزوز خارج می‌شود و باقی آن در موتور می‌ماند. این گرما اگر کنترل نشود، باعث خوردگی و زنگ‌زدگی موتور می‌شود. اینجاست که لزوم وجود مایع خنک‌کننده در خودرو مشخص می‌شود. این مایع خنک‌کننده از ضد یخ و مواد دیگر تشکیل شده است.
مایع خنک‌کننده در واقع ترکیبی از ضد یخ و آب مقطر است؛ یعنی ضد یخ بخشی از مایع خنک‌کننده در موتور است نه تمام آن. معمولاً برای ساخت ضد یخ از انواع الکل استفاده می‌کنند که ارزان‌ترین آن اتیلن گلیکولی است که به‌راحتی با آب ترکیب می‌شود. در بعضی از انوع ضد یخ‌های جدید، از ماده پروپیلن گلیکول نیز استفاده می‌شود که با وجود اینکه گران است، اما به‌خاطر ایمنی بیشتر استفاده می‌شود.
بسیاری از افراد گمان می‌کنند که کاربرد ضد یخ فقط برای فصل سرما است، اما در واقع ضد یخ ماده‌ای ضروری برای فصول گرما و سرماست. در فصل زمستان وجود ضد یخ مانع یخ‌زدن مایع خنک‌کننده در داخل موتور می‌شود.
با کم شدن دمای هوا در فصول سرد سال، آبی که در بخش‌های مختلف موتور قرار دارد، یخ خواهد زد. ضد یخ به‌دلیل وجود الکل در بدنه خود در دمای بسیار کم هم یخ نمی‌زند. درنتیجه ترکیب آن با آب در مایع خنک‌کننده، مانع یخ زدن آب هم می‌شود.
در فصل تابستان با گرم‌شدن هوا، آب موجود در موتور گرم می‌شود و به نقطه جوش می‌رسد. در این شرایط هم ضد یخ به جوش نمی‌رسد و اجازه نمی‌دهد دمای آب هم زیاد شود. به این ترتیب، با وجود ضد یخ هم در سرما، یخ زدن آب به موتور آسیب نمی‌زند و هم در گرما، آب جوش باعث ایجاد مشکل در موتور نمی‌شود.
خیر. آب مانند یک کاتالیزور عملکرد ضد یخ را تسهیل می‌کند. الکل موجود در ضد یخ اگر به‌صورت خالص باشد، در دمای خیلی کم یخ خواهد زد؛ یعنی وجود آب و ضد یخ در کنار هم عملکرد درستی را به وجود خواهد آورد.
ضد یخ مایع مناسبی است که مزایای بسیار زیادی دارد. از جمله مزایای ضد یخ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
ضد یخ یک ماده برای تمام عمر خودرو نیست و نیاز به تعویض دارد. به‌مرور زمان، مایع خنک‌کننده خواص خود را از دست می‌هد و حالتی اسیدی پیدا می‌کند. این اسیدی‌شدن باعث می‌شود که ضد یخ بار الکتریکی پیدا کند و به مرور اجزای داخلی موتور دچار خوردگی شود. به‌منظور پیشگیری از این حالت در ضد یخ، باید آن را به‌موقع تعویض کرد.
در بازار ملزومات خودرو، انواع ضد یخ عبارت است از:
این نوع ضد یخ را شاید بتوان قدیمی‌ترین نوع آن دانست که به مرور با مدل‌های جدید جایگزین شد. عمر ضد یخ‌های سبز بین ۲ تا ۳ سال است.
که به‌صورت مخفف به ضد یخ OAT معروف است و عمری طولانی‌تر و حدود ۵ سال دارد.
نوع دیگری از ضد یخ است که ترکیبی از ضد یخ‌های سنتی و OAT است. این ضد یخ را باید با آب رقیق کرده و به محفظه مخصوص اضافه کرد.
مهم نیست پیش از این ضد یخ، چه مایعی در موتور وجود داشته است؛ اما مثلاً اگر در موتور شما ضد یخ سنتی وجود داشته باشد، نمی‌توانید ضد یخ OAT را به آن اضافه کنید، چون با هم سازگاری ندارند. اما ضد یخ ترکیبی را به‌راحتی می‌توانید در هر شرایطی استفاده کنید.
استفاده از ضد یخ قانون خاصی ندارد. در بازار انواع ضد یخ با رنگ‌های مختلف وجود دارد که باتوجه‌به قیمت و نوع خودرو می‌توانید یکی از آنها را انتخاب کنید. تفاوت رنگ‌های ضد یخ هیچ استاندارد خاص و معنای به خصوصی ندارد.
برای انتخاب بهترین و مناسب‌ترین ضد یخ برای خودروی شما باید باتوجه‌به نوع خودرو باشد. در دفترچه راهنمای هر خودرو، ویژگی‌های ضد یخ مناسب آن خودرو نوشته شده است. درمورد ماشین‌های قدیمی‌تر می‌توان از نمایندگی‌های مجاز یا تعمیرکاران درمورد ضد یخ سؤال کرد.
گفتیم که ضد یخ باید با آب مخلوط شود. نسبت این مخلوط باید ۵۰ به ۵۰ باشد. البته این در صورتی است که شما ضد یخ خالص بخرید. اگر مایع خنک‌کننده خریداری کنید، در این صورت آب با ضد یخ قبلاً مخلوط شده است.
زمان دقیق تعویض ضد یخ در دفترچه راهنمای هر خودرویی نوشته شده است. در غیر این صورت، می‌توان از تعمیرکارها یا فروشندگان ضد یخ در این مورد سؤال کرد. گاهی به‌دلیل شرایط مختلف آب و هوایی زمان تعویض ضد یخ تغییر می‌کند، به همین دلیل بهتر است که بعد از هر ۸۰ هزار کیلومتر، حتماً میزان اسیدیته ضد یخ بررسی شود تا در صورت ازبین‌رفتن تأثیر آن اقدام به تعویض ضد یخ کنید.
کمبود ضد یخ در خودرو با علائمی مختلفی خود را نشان می‌دهد:
اولین نشانه کمبود ضد یخ بوی شیرینی است که در کابین خودرو می‌پیچد. اگر چنین بویی را استشمام کردید، باید قسمت زیر پای مسافر را بررسی کنید. اگر در این قسمت رطوبت احساس کردید، یعنی ضد یخ خودرو دارای نشتی است. گاهی ضعیف کارکردن بخاری نشانه‌ای از کمبود ضد یخ است. این کمبود باعث می‌شود که سیستم گرمایشی خودرو به‌خوبی کار نکند. در فصل‌های سرد این موضوع بیشتر خود را نشان می‌دهد. یک نشانه دیگر از کمبود ضد یخ وجود یک لایه چربی در بخش داخلی شیشه خودرو است که حتی در صورت تمیز کردن هم باز خود را نشان می‌دهد. در بعضی از خودروها یک چراغ هشدار روی داشبورد برای نشان‌دادن کم‌شدن سطح ضد یخ قرار داده شده است. زیادشدن مصرف سوخت خودرو هم گاهی به‌دلیل کم‌شدن سطح ضد یخ است. در بعضی از خودروهای جدید وقتی با کم‌شدن سطح ضد یخ دمای موتور زیاد می‌شود، موتور خودرو به‌صورت خودکار از کار می‌افتد. این ویژگی برای جلوگیری از آسیب‌رسیدن به موتور است.